Najciekawszym zabytkiem Rusinowa, osada leżącej około 50 km na zachód od Radomia, jest barokowo-klasycystyczny pałac.
Powstał w latach 1777-1786 według projektu Ferdynanda Naxa dla starościny wolbromskiej Urszuli z Morsztynów Dembińskiej (1746-1825). Zbudowano go w miejscu starszego, drewnianego dworu. Po śmierci starościny gmach przeszedł w ręce jej córki, Salomei Wielhorskiej, a następnie wnuka, generała napoleońskiego Józefa Wielhorskiego. W kolejnych latach posiadłość zmieniała wielokrotnie właścicieli. Ostatnią przedwojenną właścicielką była Emilia z Kobylańskich Dąbrowska.
Po II wojnie światowej budynek, w przeciwieństwie do innych tego typu obiektów, nie zostały przejęty przez państwo. Pozostał w rękach prywatnych, lecz na zasadzie kwaterunku mieściły się w nich: komisariat milicji, gabinet dentystyczny oraz nawozów nawozów. Ostatecznie w 1995 roku zaniedbany gmach doszczętnie strawił pożar.
Pięć lat później, Cezary M. Dąbrowski sprzedał posiadłość przedsiębiorcy z Warszawy, który odbudował rezydencję z uwzględnieniem starych zdjęć oraz planów. Przywrócono pierwotne gabaryty budowli, dodano balkon w sali balowej oraz wspaniałe schody w holu. Obecnie w murach budowli znajduje się pensjonat z centrum konferencyjnym mogący pomieścić w sumie 60 gości.
Pałac powstał na planie zbliżonym do prostokąta, jako budynek parterowy z mieszkalnym poddaszem. Budowlę przykryto mansardowym dachem, a elewację ozdobiono centralnie umieszczonym, piętrowym półokrągłym ryzalitem. Parter ma charakter reprezentacyjny. To właśnie tu znajduje się sala balowa z zabytkowymi freskami, salon kominkowy, bar oraz sale konferencyjne. Górne kondygnacje zostały zaadaptowane na część mieszkalną dla potrzeb pensjonatu.
Elewację frontową z attyką, wyróżnia centralnie umieszczony, piętrowy ryzalit, zdobiony wydatnym gzymsem wieńczącym i grupą rzeźbiarską, gdzie putta podtrzymują kartusz zawierający herby fundatorów, Urszuli z Morsztynów herbu Leliwa i Franciszka Dembińskiego herbu Rawicz. Okna ryzalitu posiadają bogato zdobione opaski. Elewację ogrodową zdobi analogicznie umieszczony, piętrowy, półokrągły ryzalit. W pomieszczeniach parteru zachowały się piece i kominki oraz polichromia.
Pałac jest otoczony parkiem krajobrazowym. Znajduj się w nim staw oraz altana, a rosną głównie gatunki rodzime: lipy, kasztanowce, jesiony, dęby, buki, klony oraz krzewy ozdobne.
(TO-RT)
Źródło: P. Libicki „Dwory i pałace wiejskie na Mazowszu”
