Nie wiadomo czy Jan z Kolna rzeczywiście odkrył Amerykę. Jest spór czy pochodził z Kolna na Podlasiu, czy raczej z Kielna koło Wejherowa, które dawniej nazywało się Kolno. Badacze nie są się też pewni czy był Polakiem. Znaków zapytania dotyczących tej postaci jest wiele. Wiadomo natomiast, że jednym z pierwszym Polaków, który postawił stopę na amerykańskiej ziemi był budowniczy młynów Stanisław Sadowski z Radomia.
W październiku 1608 r. statek „Mary and Margaret” przypłynął do Jamestown w stanie Virginia. Oprócz radomianina Sadowskiego w składzie wyprawy znaleźli się: Michał Łowicki – kupiec, Zbigniew Stefański z Włocławka – dmuchacz szkła, Jan Mata z Krakowa – mydlarz, Jan Bogdan z Kołomyi – cieśla okrętowy. Po przybyciu do Nowego Świata stali się pionierami przemysłu amerykańskiego. Zorganizowali życie gospodarcze i nowoczesny przemysł na miarę tamtych czasów. Założyli pierwszą hutę szkła, mydlarnię, uprawiali len i konopie. Rozpoczęli też wyrób polskiego trunku narodowego, czyli miodu pitnego.
Dwanaście lat przed “Mayflower”
Statek z Polakami przybył dwanaście lat przed przybiciem do brzegów dzisiejszego Massachusetts słynnego okrętu „Mayflower”. Przypłynęła nim do Ameryki grupa emigrantów, która uciekała z Anglii przed prześladowaniami religijnymi. Przybysze znad Tamizy założyli pierwsze osiedle białych położone poza obszarem istniejącej już kolonii w Wirginii. Było to miasto Plymouth leżące na terenie obecnego stanu Massachusetts.
Pierwszy strajk w dziejach USA
Polska w tamtych czasach była krajem wolności, której obszar był znacznie szerszy niż w wielu innych cywilizowanych państwach. Polacy ukształtowani doświadczeniem ojczystego kraju przyczynili się do rozwoju praw obywatelskich. – „Wiemy o nich, że brali udział w walkach z okolicznymi Indianami i że uratowali życie stojącemu na czele osady kapitanowi Johnowi Smithowi. Ponieważ w roku 1619 nie dopuszczono ich do udziału w głosowaniu w wyborach Zgromadzenia Obywatelskiego, pełniącego w wirginijskiej kolonii funkcje ustawodawcze, zbuntowali się przeciwko dyskryminacji. Ogłosili strajk i zwyciężyli w pierwszej walce o swobody demokratyczne na ziemi amerykańskiej. Uzyskali nie tylko prawo głosu, ale również prawo do posiadania własności” – piszą w świetnej książce, która niedawno się ukazała nakładem wydawnictwa Fronda i prezentuje wkład Polaków w rozwój świata „Królewski dar. Co Polacy dali światu” Teresa Kowalik, Przemysław Słowiński.
Autorzy dodają, że grą w palanta, polscy rzemieślnicy z Jamestown zainicjowali popularną w USA grę w baseball. – „Od tego czasu Polacy brali udział we wszystkich ważnych wydarzeniach w historii Ameryki” – podkreślają autorzy książki „Królewski dar”. Należy też podkreślić, że wielu naszych rodaków wniosło swój wkład do potęgi Stanów Zjednoczonych.

WAWS
Źródło: Teresa Kowalik, Przemysław Słowiński, „Królewski dar. Co Polacy dali światu”, Wyd Fronda, Warszawa 2021.